Атом электр станцияларын (АЭС) салу және пайдалану – әлемдегі көптеген елдер үшін энергия қажеттіліктерін қамтамасыз етудің маңызды стратегияларының бірі. Қазіргі уақытта әлем бойынша шамамен 30 елде 440-тан астам АЭС жұмыс істеп тұр, ал 50-ге жуық жаңа станциялар салынып жатыр немесе жоспарлануда. Атом энергиясы – экологиялық тұрғыдан таза және ұзақ мерзімді энергия көзі ретінде танылған, өйткені оның көмірқышқыл газының шығарылуы өте аз, бұл климаттың өзгеруіне ықпалын азайтады.
Франция тәжірибесі
Франция – атом энергиясын пайдаланудың әлемдік көшбасшыларының бірі. Бұл елде электр энергиясының шамамен 70%-ы атом электр станцияларында өндіріледі. 1970 жылдары Франция үкіметі атом энергиясын ұлттық энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында негізгі стратегия ретінде таңдады. АЭС салу үшін Франция инженерлік және технологиялық тұрғыдан халықаралық стандарттарға сәйкес келетін бірнеше буын реакторларын әзірлеп, енгізді. Францияның тәжірибесі көрсеткендей, АЭС-тің ұзақ мерзімді жұмыс істеуі дұрыс басқару және тиімді техникалық қызмет көрсету арқылы қамтамасыз етіледі.
Жапония мен Оңтүстік Корея тәжірибелері
Жапония мен Оңтүстік Корея да атом энергиясын кеңінен пайдаланатын мемлекеттер қатарына кіреді. Жапонияда көптеген АЭС-тер салынған және олар жергілікті энергия тапшылығын шешуге айтарлықтай үлес қосты. Алайда, 2011 жылы Фукусима-1 АЭС-індегі апаттан кейін атом энергиясына көзқарас өзгеріп, елдегі кейбір станциялар уақытша тоқтатылды немесе жабылды. Осы оқиғадан кейін Жапония атом энергетикасын қауіпсіз дамытуға көбірек көңіл бөлді және қазіргі уақытта жаңа қауіпсіздік стандарттарын қолдана отырып, саланы қалпына келтіріп жатыр.
Оңтүстік Корея да атом энергиясына үлкен мән беріп, елдегі электр энергиясының шамамен 30%-ын АЭС арқылы өндіреді. Оңтүстік Кореяның атом энергетикасындағы жетістігі оның жаңа буын реакторлар құрудағы тәжірибесінде және қауіпсіздік шараларын қатаң ұстануында жатыр. Сонымен қатар Корея атом технологияларын экспорттау бойынша да белсенді жұмыс атқаруда. Мысалы Біріккен Араб Әмірліктерінде Корея салған Барака АЭС-і – бұл халықаралық атом энергетикасындағы маңызды жобалардың бірі.
Финляндия және Швеция тәжірибелері
Финляндия мен Швецияда да атом энергетикасы кеңінен қолданылады. Бұл елдер климаттың суықтығына байланысты энергияны көп тұтынады, сондықтан атом электр станциялары электр энергиясын тұрақты және арзан түрде өндірудің тиімді тәсілі болып табылады. Финляндияда АЭС салу және пайдалану үдерістері қауіпсіздік талаптарына қатаң сәйкес келіп, қоғамның сенімін нығайтты. Финляндияның Олькилуото-3 реакторы – әлемдегі ең ірі және озық технологиялы атом реакторларының бірі.
Басқа елдердің тәжірибелері
АЭС салудағы халықаралық тәжірибені ескергенде, қауіпсіздік мәселесі әрдайым басты назарда болады. АҚШ, Ұлыбритания, Қытай, Ресей сынды елдер де атом энергетикасын дамытуды жалғастыруда. Әсіресе, Қытай мен Ресей жаңа буын реакторларын дамытуда алдыңғы қатарлы елдер саналады.
Ресей әлемдегі ең ірі атом энергиясын экспорттаушылардың бірі. «Росатом» корпорациясы басқа елдерде, соның ішінде Түркия, Египет және Бангладеште АЭС жобаларын іске асыруда. Ресейлік тәжірибе атом энергиясының қауіпсіздігі мен тиімділігін қамтамасыз ететін технологиялық артықшылықтарын көрсетеді.
Халықаралық ынтымақтастық және қорытынды
АЭС салудағы халықаралық тәжірибе көрсеткендей, бұл салада қауіпсіздік стандарттары мен халықаралық ынтымақтастық өте маңызды рөл атқарады. Халықаралық атом энергиясы агенттігі (МАГАТЭ) арқылы елдер атом энергиясын бейбіт мақсатта пайдалануды бақылап, стандарттарды сақтауға міндеттеледі. АЭС салу – бұл ұзақ мерзімді және күрделі процесс, сондықтан әрбір мемлекет технологиялық және қауіпсіздік аспектілерін ескере отырып, АЭС-терді тиімді пайдалану үшін халықаралық тәжірибені ескеруі қажет.
